Endoskopowa operacja zatok przynosowych

Endoskopowe operacje zatok przynosowych zacząłem wykonywać jako pierwszy w Polsce na początku lat 90. ubiegłego wieku. Obecnie mija ponad 25 lat, w czasie których wykonałem ponad 15000 operacji. Analizując na bieżąco wyniki stosowanego przeze mnie leczenia stwierdzam, że jeśli chodzi o przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, to wielokrotnie zmuszony byłem do modyfikowania swojego podejścia zarówno do leczenia zachowawczego, jak i chirurgicznego.


Wiem, że dzięki endoskopowej technice operacyjnej wielu osobom z przewlekłym zapalenie zatok przynosowych pomogłem, ulżyłem ich cierpieniom, przywróciłem radość życia. Wiem również, że są osoby, u których przeprowadzone przeze mnie leczenie chirurgiczne nie przyniosło oczekiwanej poprawy.

Stale zastanawiam się, dlaczego u wszystkich chorych nie osiągnąłem założonego celu. W niektórych przypadkach moje postępowanie chirurgiczne mogło okazać się niewystarczające, w innych natomiast mogłem mieć do czynienia ze szczególną, nietypową postacią zapalenia zatok, a nie jest to jedna choroba przebiegająca u wszystkich tak samo. Trudno powiedzieć.

Na podstawie wieloletniego doświadczenia mogę stwierdzić, że endoskopowa operacja zatok przynosowych jest mało inwazyjną, relatywnie bezpieczną techniką operacyjną o wielkim znaczeniu terapeutycznym. Jest to technika chirurgiczna niezwykle skuteczna, jeśli pacjent zostanie właściwie zakwalifikowany do leczenia operacyjnego, należycie przygotowany, a po przeprowadzonym leczeniu otoczony właściwą, kompetentną opieką.


Przeglądając w internecie liczne artykuły o endoskopowych operacjach zatok przynosowych, muszę z przykrością stwierdzić, iż w wielu przypadkach zawierają one, jak to mówił ksiądz Tiszner, gówno prawdę. Domniemywam, że większość tych tekstów napisały osoby, które tych operacji nie wykonują bądź też nie rozumieją istoty tego leczenia.

Po lekturze tych artykułów można nabrać przekonania, że każdy, kto cierpi na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych i podda się operacji, zostanie uzdrowiony. I tu pojawia się pierwszy nonsens, albowiem każdy stan zapalny wymaga przede wszystkim leczenia zachowawczego, a nie chirurgicznego. Również określenie „przewlekłe” jest mylnie interpretowane, albowiem nie odnosi się ono do czasu trwania choroby, ale do powstałych w wyniku choroby nieodwracalnych zmian morfologicznych w tkankach.

Słuszne jest rozważenie leczenia operacyjnego, jeżeli prawidłowo prowadzone leczenie zachowawcze nie przynosi trwałej poprawy lub wyleczenia zapalenia zatok. Ostateczną decyzję o celowości ingerencji chirurgicznej powinien podjąć osobiście lekarz wykonujący tego rodzaju operacje, na podstawie analizy dotychczas prowadzonego leczenia zachowawczego oraz wyników badania zatok przynosowych za pomocą tomografii komputerowej.

Należy pamiętać, że celem operacji nie jest usunięcie choroby z operowanego regionu, lecz przywrócenie zatokom przynosowym warunków do funkcjonowaniu w zdrowiu. Stanie się to możliwe, jeśli przywrócimy im możliwość fizjologicznego samooczyszczania i wentylacji, a tym samym stworzymy warunki do regeneracji/normalizacji błony śluzowej. I to jest właśnie podstawą koncepcji endoskopowych operacji zatok przynosowych.


Problem leczenia przewlekłego zapalenia zatok nie kończy się na kompetentnie przeprowadzonej operacji. Konieczne jest kontynuowanie leczenia zachowawczego, niekiedy wielomiesięcznego, aż do momentu, kiedy wygaśnie proces zapalny tkanek tego regionu anatomicznego. Tak więc ingerencja chirurgiczna w obrębie zatok przynosowych jest tylko jednym z etapów leczenia. Opinia ta odnosi się jednak tylko do przewlekłego zapalenia zatok przynosowych bez polipów nosa – procesu zapalnego, w którym dominującymi komórkami zapalnymi są neutrofile. Rokowanie u pacjenta z tą postacią zapalenia jest rzeczywiście pomyślne – pacjent może ostatecznie zostać wyleczony.

przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych z polipami nosa sytuacja kliniczna jest całkowicie odmienna, albowiem w tej grupie zapaleń dominującymi komórkami zapalnymi są eozynofile – komórki pochodzenia endogennego o niezwykle toksycznym oddziaływaniu na nabłonek dróg oddechowych. W takich przypadkach, niezależnie od tego, jak starannie i kompetentnie zostanie wykonana operacja, istnieje wysokie ryzyko, a właściwie pewność, że jeżeli pacjent zaniecha kontynuacji wielomiesięcznego/wieloletniego leczenia zachowawczego po operacji, polipy w jamach nosa i zatokach pojawią się ponownie. Jest to bowiem choroba ogólnoustrojowa, analogiczna do astmy, w której pacjent też musi przyjmować leki praktycznie przez całe życie. W przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych z polipami nosa celem endoskopowej operacji zatok przynosowych jest szerokie ich otwarcie i połączenie, tak aby stworzyć jedną, wspólną przestrzeń, do której aplikowane donosowo leki przeciwzapalne będą mogły swobodnie docierać i oddziaływać na błonę śluzową.


Mogą się Państwo spotkać ze skrótem FESS, oznaczającym (ang.) FUNCTIONAL ENDOSCOPIC SINUS SURGERY, lub jego polskim odpowiednikiem – FEOZ, którego rozwinięcie brzmi: FUNKCJONALNA ENDOSKOPOWA OPERACJA ZATOK. Pojęcie to ma dzisiaj raczej ograniczone znaczenie, gdyż wieloletnie doświadczenie wykazuje, że chorzy cierpiący na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z reguły wymagają endoskopowej operacji zatok przynosowych, która obejmie wszystkie zatoki. Bardziej oszczędne, czynnościowe / funkcjonalne operacje endoskopowe zatok przynosowych mają natomiast zastosowanie przede wszystkim u dzieci i młodzieży.

Wielu pacjentów, którzy zgłaszają się do mnie na konsultację, zadaje pytanie, gdzie jest najlepiej wykonać endoskopową operację zatok przynosowych. Zawsze odpowiadam, że nieważne jest miejsce, ważne – kto ten zabieg przeprowadzi, jakie ten lekarz ma kompetencje i doświadczenie. I o tym warto pamiętać.

ZAPAMIĘTAJ:

  • przewlekłe zapalenie zatok przynosowych wymaga przede wszystkim kompetentnego leczenia zachowawczego, a decyzję o leczeniu operacyjnym powinno się podejmować niezwykle rozważnie,
  • podstawowym wskazaniem do przeprowadzenia endoskopowej operacji zatok przynosowych z powodu przewlekłego ich zapalenia jest brak trwałej poprawy po leczeniu zachowawczym,
  • endoskopowa operacja zatok przynosowych jest tylko jednym z etapów leczenia przewlekłego zapalenia zatok przynosowych, po którym musi być kontynuowane leczenie zachowawcze,
  • ZANIM PODEJMIESZ DECYZJĘ O PODDANIU SIĘ LECZENIU OPERACYJNEMU, ZASIĘGNIJ OPINII DRUGIEGO SPECJALISTY.

Prof. dr hab. med. Antoni Krzeski
Służę wiedzą i doświadczeniem

Dobry laryngolog Warszawa Centrum